Tedavisi bulunamadan çok hızlı ve uzaklara yayılan bu salgının insanlara yarattığı kaygı ortada. Çağımızın vebası ile savaşıyor tüm tıp otoriteleri. Gelin en sık sorulanların cevaplarına bir göz atalım.

Geçen Aralık ayında Çin’li yetkililer, Wuhan bölgesinde ki şehirlerden biri olan Hubei’de daha önce insanlarda hiç görülmemiş bir virüsün enfeksiyona yol açtığını bildirdiler. Çok kısa zamanda Asya başta olmak üzere tüm dünyaya çok hızlı bir şekilde yayıldı  ve Dünya Sağlık Örgütü bunu bir pandemi olduğunu açıkladı.

Bu yeni virüs nedir, tüm dünya insanlarına bulaşacak mı soruları cevapsız.

Nedir bu yeni virüs?

Korona virüsler çok uzun zamandan beri biliniyor. Covid19 ise insana ilk kez bulaştı. Alfa,beta,delta ve gama türleri var. Aslında çoğu insana bulaşmıyor ama hayvanlardan geçen tipleri alfa ve beta. Daha önce bu virüs ailesinin insanlarda yaptığı enfeksiyonlara SARS ile Çin’de ve Uzakdoğu’da, MERS ile Suudi Arabistan’da şahit oldu dünya.

Nereden çıktı bu?

Tipik olarak enfekte olmuş hayvanlardan bulaştı. En çok suçlanan taşıyıcı yarasalar, ancak bunlardan bir ara konağa, ve bulaş sonucu insanlara geçebileceği söylenmiş. 1 Ocak 2020’ de Wuhan’daki kapatılan balık pazarından yayıldığı çok söylendi, ancak orayla ilişkisi olmayan insanlarda da bu hastalık tespit edildi. Gerçek kaynağı halen tespit edilemedi ama Wuhan yakınlarındaki  virüs laboratuarı suçlanıyor. Aslında bölge net.

Nasıl geçiyor?

Hayvanlardan insana geçtikten sonra, diğer insanlara temas ve damlacık yolu ile bulaşıyor.  Diğer muhtemel bulaş yolları araştırılıyor. Nefes ile vücuda girdiği, ağız ve  burun yoluyla sonlum sistemini etkilediği belli artık. Kötü olan tarafı enfeksiyonu ciddi geçirenler yayma risklerini biliyorlar, ama ya hafif geçirenler.  Aslında her iki grupta hastalığı yayma açısından büyük risk. Taramalar ve testlerle bunları tespit ediliyor ama hastalığı yayma açısından düşük risk görülen ve asemptomatik olan veya hastalığı hafif geçirip farkında olmadan herkese yayabilen bir grup var. Genellikle bulaştıktan sonra 5-6 gün içinde şikayetler ortaya çıkıyor ama 14 güne  kadar olan karantina önerileri uygulanıyor.

Akraba virüslerden farkı ne?

Daha önce yarasalarda tespit edilen SL-CoVZC45 ve SL-CoVZXC21 ile genetik yapıları %88 aynı covid19’un. 2002-2003 yıllarında Çin ve Uzakdoğu'da görülen SARS ile genetik benzerliği %79, 2012’deki MERS ile %50. Garip bir şekilde bir karıncayiyen türü olan pangolinlerde görülen korona virüs ile genetik dizilim %99 uyumlu bulundu.

Semptomlar ne?

Sonlum sistemini etkilediği açık. Çoğu insan hafif bir şekilde bu dönemi atlatıyor. Grip benzeri bir hastalık gibi seyrediyor. Ancak yaklaşık %20’sinde hastalık ilerliyor ve pnömoni, solunum yetmezliği ve bazı durumlarda ölüme neden oluyor. Bir çok hastalık ile karışabiliyor. Akciğer sorunları olan hastalarda üstüne eklenen basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu insanlarını hemen aklına covid19’u getiriyor. Birbirinden ayırmakta doktorlara düşüyor. Her yaş grubunu etkilese de, DSÖ’ye göre kırklı yaşlardan itibaren hastalık daha ciddiye gitme eğiliminde. Diğer önemli grupta hamileler. Fizyolojik ve immünolojik değişiklikler nedeni ile bu insanların hastalığa daha açık olduğu da bildirilenler arasında.

Nasıl korunmalı?

Sağlık Bakanlığının açıkladığı 14 temel kural var. Hepsi aslında kişisel hijyen ile alakalı. Elleri sabunla en az 20-25 saniye yıkamak ve  temas sosyal mesafeyi korumak en temel olanları. Maske kullanımı en başlarda, hasta olanlar hariç önerilmiyordu, fakat yayılım hızı ve yolları anlaşıldıkça herkes için kullanımı zorunlu hale getirildi.

Nasıl tedavi ediliyor?

Halen spesifik bir tedavisi yok. Çoğu ülke ve merkez, Çin deneyimlerinden öğrendikleri ile kendi tedavi protokollerini belirlerdi ve uyguluyor. Tabiki bazı ilaçlar kullanılıyor. Bunlar antiviral ajanlar, bazı sıtma ilaçları ve gereken durumlarda ek olarak antibiyotikler. Antibiyotiklerin virüslere primer olarak hiç etkisinin olmadığını artık biliyoruz hepimiz. Bunların yanı sıra yoğun bakım süreci yaşanıyorsa ek destek tedavileri solunum desteği de uygulanıyor.

Ülkemizde dünyanın çoğu ülkesinden farklı olarak tüm bu tedaviler daha erken başlanıyor. Sağlık Bakanlığı verilerine göre bu yöntem ülkemizi  diğer ülkelerden ayıran nokta. Bilim Kurulu ile birlikte alınan ve uygulanan kuralların işe yaradığı umudunu taşıyor herkes.

Çalışmalar ne durumda?

Diğer korona virüs enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan ilaçlar deneniyor ve bazı modifikasyonlar yapılarak etkileri kontrol ediliyor. Şu anda o kadar devam eden çalışma var ki, sayısını bilmek çok zor. Bilimsel dergilerde yayınlandıkça gerçek ortaya çıkacak.

Dünyanın yıllardır başına bela olan HIV, yani AIDS için kullanılan antiviral ilaç kombinasyonlarıda (lopinavir- ritonavir ) deneniyor. Şu anda kullanılan ilaçların hepsinin insanda kullanım onayı var ve vücuttaki etkileri/yan etkileri yapılmış olan çalışmalardan biliniyor.

Gerçek tedavi yoğun laboratuar ve sonrasında yapılacak klinik çalışmalar ile ortaya konacak. Ve insanlarda kullanım onayı verildikten sonra tedavi protokollerinde yerini alacak.

Aşı?

Otoriteler biraz daha zaman var diyor. Geliştirilmesi çok zor bir ürün. Özellikle virüslerin mutasyon yani genetik değişim potansiyellerinin olması bu çalışmaların en zorlu yani. Belki de şu anda bile dünyanın herhangi bir yerinde mutasyona uğruyor.

Sonuç olarak düşman görünmüyor, tehlikeli ve ölümcül olabiliyor. O nedenle aslında çok katı olmayan kurallara dikkat edip uygulamak bu yayılım zincirini kırmanın en kolay yolu. 

Tüm okurlara sağlıklı günler dileriz.

Yasal Uyarı: Sitemizdeki tüm yazı, resim ve haberlerin her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak gösterilmeden kullanılması kesinlikle yasaktır.