Tip 1 Diyabetli Çocuk ve Ergenler İçin Enfeksiyon Hastalıkları ve Korona Virüsden Korunma Önerileri

Dünyada ve ülkemizde küresel salgın yani pandemi olan Koronavirüs (COVİD 19) hayatı tehdit etmektedir. Özellikle kronik hastalığı olan erişkin ve yaşlı bireylerde ciddi artışa ve mortaliteye neden olmaktadır. Çocukluk döneminde risk daha az olmakla birlikte, özellikle diyabet gibi kronik hastalığı olan çocuklarda daha ciddi koruyucu önlemler almak gerekmektedir.

Günümüzde kronik hastalıklar, özellikle çocuk ve adölesanlar için giderek artan bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Çocukluk çağı kronik hastalıkların başında ise tip 1 diyabet yer almaktadır. Yaşam boyu bakım ve yönetim gerektiren bu durum çocuk, aile ve diyabet ekibi için kontrolü son derece güç bir süreçtir. Bu sürecin olabildiğince sorunsuz yönetilmesi metabolik kontrole olumlu etkisi tartışmasızdır. Diyabetli ve ailesi genel kuralları bilmeli, yönetmesi güçlü durumlar için diyabet ekibiyle birlikte acil eylem planı oluşturması gerekmektedir. Hastalık durumlarında diyabetli çocukların yapması gerekenlere ek olarak korona virüs sürecinde uyulması gereken tedbirler aşağıda yer almaktadır.

Genel diyabet takibinde diyabetli çocuk ve ailesi;

• Hangi besini ne zaman ne miktarda yemesi gerektiğini,
• Egzersiz esnasında ve sonrasında ne yapması gerektiğini,
• Günlükdiyabet ekibinin önerdiği aralıklarda kan şekeri ölçmeyi,
• Günlük önerilen dozlarda insülin enjeksiyonu yapmayı,
• Hipoglisemi ve hipergliseminin nedenleri, belirtileri ve tedavisini,
• Hastalıklar ve özel durumlarda diyabet yönetimini
• Hastalık korkusuna bağlı anksiyete ile baş etmeyi, bilmesi gerekmektedir.

Diyabetli çocukları hastalıklardan korumak için;

• Sağlıklı beslenme programına dikkat etmek
• Düzenli egzersiz yapmak
• İnsülin dozlarını gerektiği gibi uygulamak
• Kan şekerini normal sınırlarda tutmaya çalışmak
• Genel temizlik kurallarına uymak
• Uyku ve dinlenmeye yeteri kadar zaman ayırmak
• Çocukluk çağı aşıları ve diyabet ekibinin önerdiği diğer aşıları yaptırmak(grip, zatüre,    hepatit, tetanoz vb.)
• Stresten uzak durmak (müzik dinlemek, kitap okumak, dans etmek, şiir- resim yapmak vb.)
•  Düzenli sağlık kontrollerini yapmak önerilir.

Genel hastalık durumlarında diyabet yönetimi

Çocukluk çağı uzun dönemi kapsayan bir süreçtir. Bu süreçte her sağlıklı birey gibi diyabetli çocuklarda hasta olabilir ve diyabetli olmak durumu değiştirmeyecektir. Bedensel ve ruhsal sağlık bir bütün olarak ele alınmalıdır.Bu iki dengenin bozulması hastalık olarak değerlendirilir. Hastalık sürecini uzatan ve durumun alevlenmesine neden olan birçok etmen bulunmaktadır. Bu nedenle hastalık sürecinde yapılması gerekenleri diyabetli çocuğun ailesi ve diyabetli gençler iyi bilmelidir.

Hastalık durumunda

• Kan şekeri daha sık aralıklarla ölçülür, mümkünse 200 mg/dl üzerine çıkmaması sağlanır. (kan şekerinin 200-250 mg/dl üzeri olması iyileşme sürecini geciktirecektir.)
• Kan şekeri yüksek seyrediyorsa insülin dozu diyabet ekibinin önerdiği şekilde arttırılır, insülin saati değilse düzeltme faktörü kullanılarak ek doz yapılabilir.
• İshal, kusma, iştahsızlık varsa ve kan şekeri düşüyorsa insülin dozu azaltılır. 
• Öğün alamayacak kadar kötü, idrarda keton varsa (pozitif ise) ve ısrar ediyorsa hastaneye gidilmelidir.
•  Hastalık durumunda insülin asla kesilmemeli.
• Hastalık durumu düzelene kadar egzersiz yapılmaz. Çocuğun dinlenmesi sağlanır.
• Ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılır. 
• Sıvı içerikli besinler (çorba, ayran) verilir. 
• Durum kontrol altında değil ve ilerleyici seyrederse doktora gidilir.

Enfeksiyon hastalıklarından ve korona virüs riskinden korunmak için diyabetli çocuklar yaşıtları gibi değerlendirilmelidir. 

1. El temizliği ve bakımı için:

• En az20 saniye boyunca ellerinizi sabun ve su ilesıkça yıkayın
• Su bulunmayan ortamlarda ellerinizialkollü bir ıslak mendil iletemizleyin
• Kan şekeri ölçümü için parmaklarınızı sırayla kullanın, enfeksiyon ve travmadan koruyun
• Ellerinizin temizliğinden emin değilseniz ağız, göz ve buruna dokunmayın

2. Sosyal mesafeyi 1- 1,5m olacak şekilde koruyun
3. Öksürme ve hapşırma durumunda mendil veya dirseğinizin iç kısmını kullanın
4. Kullandığınız tüm kişisel malzemelerinizi sıkça temizleyin ve sadece siz kullanın(havlu,bardak vb)
5. Masa v.d. tüm yüzeyleri sıkça dezenfekte edin
6. Odanızı sık sık havalandırın
7. Sosyal izolasyon kuralı sonlandırılana kadar, mümkün olduğunca evde kalın
8. Bu sürecin geçici olduğunu bilerek ruhsal durumumuzu güçlendirin.
9. Hastane kontrollerinizi düzenli aralıklarla yaptırın. Ancak salgın sürecinde doktorunuzun bilgisi dâhilinde gerekli olmadıkça erteleyin.
10. Tüm önlemlerin çocuklar kadar bakım veren aile bireyleri için de geçerli olduğunu unutmayın.

Diyabetli çocuk ve aile bireylerinden birinde korona virüs belirtisi mevcut ise;

• Lütfen önce en yakın sağlık kuruluşunu arayıp durumu bildirin
• Belirti çocukta mevcut ise, takip edildiği merkezi haberdar edin
• Hastalık şüphesi mevcut ise gidilen sağlık kuruluşuna çocuğunuzun diyabeti hakkında bilgi verin
• Çocuklarda gidişatın daha iyi olduğunu unutmayın ve panik olmayın
• Çocuğunuzda gereksiz kaygı oluşturmayın

İzolasyon sürecinde ne gibi aktivitelerle zamanı olumlu değerlendirebiliriz?

Öncelikle sizi en çok mutlu eden aktivitelerin listesini yapın. Bu listede ev içinde aileyle birlikte yapılabilecekleri ayırın ve uygulama için harekete geçin. 

Örnek liste:

1. Hem diyabet hem de kilo kontrolü için çok önemli olan ev içi sporlar belirleyin (Aerobik, yoga, plates, QI Gong vb.)
2. Sağlıklı beslenme programına uygun yemek tariflerini aile bireyleri ile birlikte uygulayın
3. Bir şey yetiştirmek ve büyüdüğünü görmek ruhsal olarak rahatlatıcı olur. Saksıları çiçeklerle doldurun
4. Geçmişe ait güzel anıları konuşun, resimlere bakın, albümlerinizi düzenleyin
5. Uzun süredir okuma fırsatı bulamadığınız kitapları okuyun, film izleyin
6. Aile bireylerine temizlik ve mutfakta yardım edin
7. Müzik dinleyin, dans edin
8. Yaş gruplarına özel oyunlar oynayın
9. Uzaktan eğitim derslerini devam ettirin, ders çalışın
10. Anne, baba ve kardeşlerle oyunlar oynayın, aile içi iletişimi güçlendirin.

Sonuç olarak; dünyanın her yerinde salgınla birlikte zorlu ve riskli bir süreç devam etmektedir. Bu süreçte diyabetli çocuk, genç ve ailesi normal yaşantıya dönünceye kadar tedbirli davranması gerektiği, ancak virüsten korunma yollarının diğer bireylerle aynı olduğunubilmeli, gereksiz kaygı ve korkulardan uzak durması gerektiği unutulmamalıdır.

Uzm. Diyabet Eğitim Hemşiresi           
Nurdan YILDIRIM

Yasal Uyarı: Sitemizdeki tüm yazı, resim ve haberlerin her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak gösterilmeden kullanılması kesinlikle yasaktır.